İspanya Ekonomisi

İspanya Ekonomik Yapı

Diğer Batı Avrupa ülkeleri gibi İspanya'nın ekonomisi de 2. Dünya Savaşı'nın ardından bir  dönüşüm sürecine girmiş, bu süreçte tarım sektörünün önemi azalırken hizmetler sektörünün önemi giderek artmış ve bu sektör ekonominin hakim sektörü haline gelmiştir.  Nitekim 2003 yılı itibarıyla tarım sektörü GSYİH'nın sadece %3.6'sini oluştururken  hizmetler sektörünün payı %67.8'e kadar yükselmiştir. Perakendecilik, turizm, bankacılık  ve telekomünikasyon sektörleri ekonomik faaliyetin en önemli unusurlarındandır. Diğer  taraftan GSYİH'nın %28,6'lık kısmını oluşturan sanayi sektörü de ekonomideki önemini  korumaktadır.

Son 10 yıllık süreçte ülke ekonomisi yoğun bir özelleştirme programı çerçevesinde  şekillenmiş, hemen her alanda devlet hakimiyeti istikrarlı biçimde azalmıştır. AB mevzuatına uyum çalışmaları, özellikle enerji ve telekomünikasyon sektörlerinde devlet  hakimiyetinin ve tekellerin kaldırılması sonucunu doğurmuştur. Ancak yine de, halen bazı alanlarda liberalizasyon çalışmaları beklentileri karşılamamış olup, İspanya piyasasının  tamamen rekabete açılması için yapılması gereken bazı düzenlemeler bulunmaktadır.

İspanya Ekonomi Politikaları 

Ülkede 1992-1993 yıllarında yaşanan ekonomik resesyonun ardından bir taraftan maliye  politikası sıkılaştırılırken diğer taraftan para politikası hazırlama ve uygulama yetkisi  otonom bir statü ile beraber İspanya Merkez Bankası Bank of Spain'e devredilmiştir.  Burada temel amaç, makroekonomik istikrarın yeniden sağlanması ve Maastricht  Antlaşması ile ortaya konulan Avrupa Para Birliği (EMU) kriterlerine uyum sağlamaktır. Alınan bu önlemler sonucunda, enflasyonist baskı azalmış, faiz oranları düşmüş ve ekonomik büyüme hızlanarak mali yapı güçlenmiştir. Mayıs 1996'da kurulan hükümet bu  yeni politika sürecine dinamizm katmış ve ayrıca ekonomide daha fazla liberalizasyonun  sağlanması için yeni bir program uygulamaya konulmuştur. Avrupa ekonomisinde yaşanan  genel büyüme trendinin de etkisiyle genel kamu mali açığı, 1993 yılındaki GSYİH'nın  %6,7'si düzeyinden 2000 yılında yaklaşık %0,3'e kadar düşmüştür.

Bu gelişmeler ülkenin ekonomi politikalarına duyulan güveni sağlamlaştırmış ve Peseta'nın  Avrupa tek para birimi EURO'ya katılımını sağlamıştır. 1 Ocak 1999 tarihi itibarıyla Peseta  geri dönülmez bir biçimde EMU'ya dahil olan diğer 10 AB üyesi ülkenin paralarına  bağlanmış, para politikasına ilişkin yetki ve sorumluluklar da İspanya Merkez Bankası'ndan  Avrupa Merkez Bankası'na (ECB) devredilmiştir.

Son yıllarda ülkenin ekonomisini şekillendiren diğer politikalar, özelleştirme programı, vergi  indirimi politikası, işgücü piyasası reformu ve mal piyasalarının liberalizasyonudur.  1985 yılından bu yana uygulanmakta olan özelleştirme programı çerçevesinde, sanayide  kamu payı önemli ölçüde azalmıştır. Önceleri özelleştirilen şirketlerin ticari potansiyelini  geliştirmek amacıyla başlayan özelleştirme daha sonraları sermaye sağlamak ve ülkenin  mali yapısını desteklemek amacıyla kullanılmıştır. 1996 yılında iktidara gelen hükümet,  kamunun elinde kalan petrol, elektrik ve telekomünikasyon iştiraklerini de hızla  özelleştirmiştir. Ulusal havayolu şirketi Iberya, havaalanı operatörü ve kağıt ve kağıt  hamuru üreten ENCE şirketindeki kamu hisselerinin de elden çıkarılmasıyla, kömür ve  bazı savunmaya ilişkin sektörler haricinde kamu ekonomik hayattan tamamen çekilmiş olacaktır.  Ülkede, bir taraftan da geleneksel olarak tekelci yapıda ve korunan sektörlerde  liberalizasyon yönünde önemli çalışmalar yapılmaktadır. 2000 yılının ortalarında petrol, doğal gaz, elektrik, telekomünikasyon, kitap, farmakotikler, arazi ve taşıt piyasalarında  rekabeti artırmayı ve alışveriş saatlerini serbestleştirme amaçlı bir uzun vadeli  liberalizasyon önlemleri paketi onaylanmıştır.Bununla beraber, mal piyasalarının tam  olarak serbestleştirilmesi için hala alınması gereken bazı önlemler vardır.  Diğer taraftan, uygulanan vergi indirimi politikası çerçevesinde sermaye kazançları, kar  payları ve kişisel gelir üzerindeki vergiler tedrici olarak azaltılmaktadır.

İSPANYA Ekonomik Performans

1960'lı yıllarda İspanya ekonomisinin dışa açılmasının ardından, turizm sektörü, yabancı yatırımlar ve artan sanayi gücü ile GSYİH hızla yükselmiştir. Ancak ülkenin enerji  bakımından ithalata bağımlı olması nedeniyle 1970'lerde yaşanan petrol krizi ekonomik büyümeyi şiddetli biçimde etkilemiş ve ülkenin 1986 yılında Avrupa Topluluğu'na  katılmasına kadar büyüme hızı yavaş seyretmiştir.

Bu tarihten itibaren özellikle ülkeye yabancı sermaye girişine bağlı olarak sabit yatırımlarda  büyük artış görülmüştür. Öte yandan bu dönemde GSYİH artışının arkasında yatan temel  neden 1985-1990 yılları arasında yılda ortalama %6,6 oranında büyüme gösteren iç  taleptir. Nitekim iç talepteki bu artış, cari işlemler dengesindeki açığın artmasına sebep  olmuş, bunun sonucunda, 1992-1993 yıllarında ülkede şiddetli ekonomik önlemler alınmak zorunda kalınmıştır.

1992-1993 yıllarında yaşanan resesyon döneminde, ülkede yatırımlar azalırken özellikle sanayi ve inşaat sektörlerinde olmak üzere işsizlik oranı şiddetli bir artış göstermiş, 1994  yılında toplam işgücünün %24,2'si düzeyine ulaşmıştır. İspanya'nın son 30 yıl içinde yaşadığı bu en büyük krizde, diğer taraftan Peseta'nın değer kaybetmesi, ihracatta büyük bir artış yaşanırken ithalatın daralmasına yol açmıştır.

1994 yılından sonra ihracatta yaşanan bu patlama ekonomiyi resesyondan çıkarmaya  başlamış, 1995 ve 1996 yıllarında sanayi sektöründe yaşanan olumlu gelişmeler de iç  talebin tekrar canlanmasını sağlamıştır. 2000 yılının ortalarına kadar süren bu dönemde GSYİH yılda ortalama %4,1, iç talep %4,7 oranında büyürken uluslararası piyasalardaki  krizden dolayı 1998-1999 yılları arasında dış talepte yaşanan azalmaya rağmen ülkenin ihracatı ve hizmetler sektörü de yıllık ortalama %10,3 oranında büyüme göstermiştir.  Diğer taraftan ülkede EMU'ya katılma çalışmalarından dolayı uygulanan politikalar, bu ekonomik büyümeyi desteklemiş, kamu maliyesinin dengelenmesinin özel sektör için  kaynak sağlamasıyla faiz oranları da düşmüştür. Sürdürülen ekonomik liberalizasyon  programı diğer taraftan başta telekomünikasyon olmak üzere ekonominin kilit sektörlerine dinamizm getirmiştir.

İspanyaekonomisinin geleneksel olarak en zayıf tarafı işsizlik olmuştur. Bununla beraber,  son yıllarda işgücü piyasasında olumlu gelişmeler yaşanmış, 1994-2000 yılları arasında  net 2,8 milyon yeni iş imkanı yaratılmıştır. Diğer taraftan, işsizlik oranı 1994 yılındaki  %24,2 düzeyinden 2003 yılı sonunda %11,3'e kadar gerilemiştir.

İspanya Tarım

Ülkede 1980'li yılların başından itibaren tarımsal verimlilik önemli ölçüde gelişme  göstermiştir. Ancak diğer taraftan 1976 yılında 2,6 milyon düzeyinde olan tarım ve  balıkçılıkla uğraşan nüfus 2003 yılının sonu itibarıyla ilk kez 1 milyon kişinin altına düşerek  942,100 kişiye düşmüştür. Nitekim 2003 yılı itibarıyla toplam işgücünün sadece %5.6'si  tarım sektöründe bulunmaktadır.

Bununla beraber, toprak kalitesinin düşüklüğü, yağışların düzensizliği ve ülkenin büyük  kısmında arazilerin verimsiz kullanımından dolayı tarımsal gelirler pek çok AB ülkesine  göre düşüktür. Ülkenin kuzey ve doğu bölgelerinde tarımsal işletmelerin çoğu çok küçükken güney bölgelerde özellikle de Andalucia'da çok geniş araziler malsahiplerinin ilgisizliğinden dolayı kullanılmamaktadır.

Son on yıl içinde üretimi hızla artan sebze ve meyva, bugün ülkenin toplam tarımsal  üretiminin yaklaşık %30'luk kısmını oluşturmaktadır. Ülkenin iklimi de modern, sulama  teknikleri kullanılan tarıma, dolayısıyla bu tür ürünlerin yetiştirilmesine elverişlidir. Bununla beraber, ülkenin merkezindeki kurak ve verimsiz topraklarda gerçekleştirilen tahıl üretimi,  iklim koşullarına yüksek derecede bağımlıdır.

İspanya, Avrupa'nın üçüncü büyük şarap ve dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisidir. Avrupa Birliği içinde bu her iki ürünün de fazlalığı olmakla beraber, İspanyol üreticiler gerek kalite artırımına gerekse değişik pazarlama tekniklerine başvurarak bu ürünlerdeki  rekabetçi konumlarını korumaya çalışmaktadır. Öte yandan, tahıl ve şeker üreticileri ile hayvancılıkla uğraşan kesim, ithalattan kaynaklanan yoğun rekabetle başetmekte  zorlanmaktadır.

Ülke topraklarının yaklaşık %33'ü devlete ve belediyelere ait olan ormanlarla kaplıdır. AB  fonlarının desteği ile 2001-2006 yıllarında uygulanacak olan ve tarımsal alanların, ticari  kullanıma sahip orman alanlarına dönüştürülmesine ilişkin projenin, aşırı tarımsal üretimi  azaltarak çiftçilere yeni bir gelir kaynağı yaratması beklenmektedir.

İspanya, Avrupa'nın en büyük balıkçılık filosuna sahiptir (2002 yılında 16,177 tekneyle  Avrupa Birliği'nin toplam balık avlanmasının %16'sını oluşturmaktadır). Balıkçılık sektörü, yaklaşık 75 000 balıkçıya ve 375 000 ilgili sektör çalışanına iş imkanı sağlamaktadır.  Bununla beraber, ülke bu yüksek kapasitesine rağmen, iç tüketimin çok yüksek olmasına  bağlı olarak bu alanda net ithalatçıdır (kişi başına yıllık 40 kg.balık tüketimiyle Japonya'dan  sonra dünyadaki en büyük 2. tüketici olarak yer almaktadır).

İspanya Sanayi

İspanya sanayiinin merkezi, geleneksel olarak, metalurji sanayiinin geliştiği Bask ile  endüstriyel gelişime öncü olan tekstil sektörünün geliştiği Katalonya bölgeleri olmuştur.  Bask'ın, giderek önemini yitiren bazı sektörlere bağımlı kalarak yakın zamana kadar  ekonomiye dinamizm katmakta başarısız olmasına rağmen bu alanlar halen ülke  geleneksel sanayiinin çekirdeğini oluşturmaktadır. Sanayi sektörü halen hizmetler sektörünün sadece 1/3'ü büyüklüğünde olmakla beraber, Repsol, Endesa, Iberdrola gibi  ciro bakımından ülkenin en büyük firmalarının çoğu halen bu sektörde faaliyet göstermektedir. Sanayi içinde en önemli sektörler enerji üretimi, petrol ve kimyasallar,  taşıtlar ve gıda işleme sektörleridir.

1986 yılında Avrupa Topluluğu'na katılımının ardından ülkeye yönelen yabancı yatırımların  etkisiyle ülkenin sanayi temelinin büyük bir kısmı yabancıların eline geçerken sektörde  ciddi bir yeniden yapılanma da yaşanmıştır. Bunun bir sonucu olarak, ülke bugün çok  sayıda rekabetçi alt sektöre sahip olmuştur. Özellikle otomotiv sektörünün çok güçlü olduğu İspanya, Avrupa'nın üçüncü, dünyanın da yedincisi en büyük otomobil üreticisidir.  Ancak 2001 yılından sonra sanayi üretiminin artışı negatif seyir almaya başlamıştır ve bu  sektörde istihdamın azalmasına neden olmuştur. Mayısta gerçekleşen AB'nin  genişlemesiyle birlikte yatırımcıların ücretin daha düşük olduğu Polonya, Macaristan ve  Çek Cumhuriyeti'ne yönlenmelerine neden olmuştur. Önem arzeden diğer başlıca imalat sanayii sektörleri ise gıda, içecek ve tütün, kimyasal maddeler, kağıt, tekstil ve giyimdir.

İSPANYA HİZMETLER

İspanya İnşaat

İspanya'da inşaat sektörü 1980'li yılların sonu ve 1990'lı yılların başında gerek altyapı geliştirme çalışmaları gerekse artan konut ve işyeri talebine bağlı olarak büyük bir büyüme  yaşamış, 1988-1990 yılları arasında sektör yılda ortalama %10'u aşan oranlarda  büyümüştür. Bununla beraber, 1992 yılında ekonominin resesyona girmesi, Expo'92  fuarının ve Barselona'daki Olimpiyat Oyunları'nın tamamlanması ile, sektör şiddetli  biçimde etkilenmiş, 1992 ve 1993 yıllarında sektörün üretimi reel olarak %10 daralma  göstermiştir.

1995 yılında kısmen bir iyileşme görülmekle beraber 1996 yılında hükümetin bütçe  açıklarından dolayı altyapı yatırımlarını azaltması sektörün yine küçülmesine yol açmıştır. 1997 yılının ortalarında sektörde bir hareketlenme görülmeye başlanmış, 1998-2000 yılları arasında ise sektörün üretimi yılda ortalama %7,4 oranında artış ile patlama olarak adlandırılabilecek bir düzeye gelmiştir.

Bununla beraber, 2001-2002 yılarda ortalama 600,000 konut inşa edilmiştir. Kara ve  demiryolu yapımı, ülkenin mevcut hızlı tren hattının genişletilmesi ve sulama kanalları altyapısını geliştirme projelerine bağlı olarak sektörün büyümeye devam etmesi  beklenmektedir.

İspanya Turizm

Ekonominin kilit sektörlerinden olan turizm, ödemeler dengesi bakımından da hayati bir rol  oynamaktadır. İlk büyük ölçekli tatil merkezlerinden olan İspanya'nın turizm sektörü 1960'lı ve 1970'li yıllarda önemli büyüme göstermiştir. Bununla beraber 1980'li yılların sonunda  gerek fiyatların yükselmesi, gerek tüketici tercihlerinin değişmesi, gerekse diğer turizm  merkezlerinden kaynaklanan rekabetin yoğunlaşmasına bağlı olarak sektörde durgunluk başlamış, buna bağlı olarak ülkenin turizme bakışı ve pazarlama stratejisini yenilemesi  gerekmiştir.

Bu çabaların yanısıra 1992-1992 krizi döneminde Peseta'nın değerinin önemli ölçüde düşmesi, 1990'lı yılların ortalarında sektörün tekrar canlanmasını sağlamıştır. Nitekim  1999 yılında ülkeye gelen turist sayısı rekor düzeye ulaşmış, İspanyaya gelen turist sayısı bakımından Fransa'nın ardından dünya ikincisi ve turizm gelirleri bakımından da ABD ve  İtalya'nın ardından dünya üçüncüsü olmuştur.

Paylaş

Tweetle

Paylaş

Paylaş